در آینه مطبوعات

هر روزگاري دردي دارد: درد گرسنگي، درد نا‌امني، درد بيماري، درد ريا، درد دروغ، درد تعصب. شايد به جا و روا باشد كه تاريخ جامعه‌ي بشري را بر حسب درد‌هايي كه در هر روزگار بيشتر و سخت‌تر گريبان­گير انسان‌ها بوده است، به عصر و دوره­ی آن درد، تقسيم كنيم.
          بعضي از اين درد‌ها مادي و جسماني است، در اين روزگار پيشرفت‌هاي فني و علمي انسان، اين‌گونه درد‌ها را بسيار كم كرده است امّا شايد به همان نسبت كه درد‌هاي جسم بشر تسكين يافته و مداواي آن بيشتر شده است، درد‌هاي معنوي فزوني يافته و راه علاج آن كمتر شده...  

از میرزا صالح شیرازی تا به امروز، رسانه‌های مکتوب ما نیز مثل دیگر بخش‌های حیات‌مان همواره در فراز و فرود بوده‌اند و جالب ترین مطلبی که وضع مطبوعات‌مان را نشان می دهد، جمله‌هایی است که ناصرالدین شاه قاجاه پس از انتشار نخستین روزنامه‌ای که برای مملکت منتشر می‌شود، می‌گوید: «این که قرار بود بر ما باشد نه بر علیه ما تعطیلش کنید!»
1-اوایل دهه پنجاه خورشیدی در یک کنش اقتصادی جهانی، ناگهان از آسمان ایران، دلار باریدن می‌گیرد، به تقریب روزی هفتاد میلیون دلار پول نفت... وارد کشوری می‌شود که تنها 10 میلون نفر شهرنشین دارد، پانزده میلیون روستایی دیگر نه راه، نه جاده، نه برق، نه لوله کشی آب و نه هیچ هزینه‌ای، حتی حرام از یک آسپرین! تنها بوی مرگ‌آور D.D.T و پولک اندکی به عنوان وام کشاورزی، همین و همین!

قصه‌ی قالي، روايت روياهاي ما ايرانيان در طول تاريخ است. رنگين‌ترين رويا‌ها كه همچون امپراتوري هخامنشيان، هنوز هم به سلطه‌ی مادي و معنوي خود بر هنر همه‌ي اقوام و جوامع پيش‌رو ادامه مي‌دهد. امپراتوري رنگ و ابريشم، تار نور و پود پندار كه خوش‌ترين قصه‌هاي هزار و يك شب ايراني را گره به گره تا ترنج ماه و ترانه‌ي خورشيد، پيش برده و همچنان سفير سلوك ملت و ميهن ماست.
به راستي در جهان پيشامُدرن، ما ايرانيان را تنها به دليل پيروزي بر آتن مي‌شناختند؟ يا به خاطر شكست ويرانگر در برابر مغول؟!

بیماریِ تاریخیِ فراموشی، یکی از فرساینده‌ترین عوامل آیین‌های بشری و مسلک‌های قوی است. فراموشی در تاریخ و تاریخ‌ فراموشی، گاهی به دگرگونی‌های تدریجی در کل هویّت ملّت‌ها منجر می‌شود. تغییر آیین‌ها، تغییر زبان‌ها، تغییر راه و رسم و سلوک، سرانجام به ملّت سازی منجر می‌شود. تغییر تمدن‌ها... و جا‌به‌جایی‌های عقیدتی، بومی، اقلیمی، قومی، فرهنگی، به تغییر سیاسی و ملّی منجر می‌شود. تا آن‌جا که یک ملّت گاهی نادانسته و ناخواسته، به طور مطلق باور می‌کند که مثلاً فلان رفتار، کُنشِ تاریخی اجداد او بوده که امروز به گونه ارث گفتمانی به او رسیده است و گاهی این استعاره‌های وارده حتی به پدیده‌های خرافی و گاهی به عنصر ایدئولوژیک بدل می‌شود، به گونه‌ای که اگر بیگانه‌ای به آن استعاره تعرض کند، جنگ‌های خانمانسوز رخ می‌دهد.

در جامعه امروز و حتي ديروز ما متاسفانه رسم چنين بوده است كه حتما بهانه‌اي بايد تا از شخصيت‌هاي ارزشمند و كمال يافته‌ي معاصرمان در عالم علم، فرهنگ و هنر كه همه‌ي عمر خويش را در اين راه (تعليم و تحقيق و تاليف) طي كرده‌اند قدردانی و سپاسگزاری كرد. اين گونه مراسم‌ها و نكوداشت‌ها حداقلِ ممكن‌ترين كاري است كه براي پاداش معنوي و مردمي اين بزرگواران و نادره مردان از طرف دوست‌داران و علاقه‌مندانشان برگزار مي‌شود.

انسان درون تقدیر خویش، محصور است امّا همین انسان محصور به تقدیر، مختار هم هست. ما در کروکیِ کلان خود آزادیم تا نقش خود را انتخاب کنیم. قدرت عبور از مرزهای تقدیر را نداریم، امّا در عین حال از خودمختاری وجودی و آزادی درونی برخورداریم. نگاه همه­ی فلاسفه توحیدی و حکیمان خردمند به ذات هستی انسان همین است. شگفتی این راز به همین تناقض عجیب باز می­گردد. چگونه می­شود آدمی، هم تسلیم تقدیر باشد و هم آزاد در گزینش آرزوها و رویاها...؟!

    شاهرخ تویسرکانی سردبیر مجله دنیای سخن نیز به روند شکل‌گیری جشنواره مطبوعات اشاره کرد و گفت: در جلساتی که در دی و بهمن 72 در دفتر مجله دنیای سخن با حضور دکتر سید‌جوادی، دبیر اولین جشنواره مطبوعات داشتیم، تاریخ برگزاری جشنواره 13 اردیبهشت که روز جهانی آزادی مطبوعات است انتخاب شد. وی که بیش از 30 سال سابقه فعالیت مطبوعاتی دارد در مورد مناسبت روز 13 اردیبهشت گفت: در این روز مطبوعات برخی کشور‌های جهان توانستند به عرصه‌ی رنسانس فرهنگی پا بگذارند. تویسرکانی با اشاره به نقش مطبوعات افزود: مطبوعات در کشور‌های جهان، به خصوص جهان سوم ابزار‌های توانمندی برای مقابله با اختناق، دیکتاتوری، سانسور و نظام‌های سلطه و امپریالیسم هستند، به همین دلیل تاریخ مطبوعات جهان سرشار از مبارزات گسترده و قهرمانانه روزنامه‌نگارانی است که تفکر آزادی و اعتلای بشریت را در ذهن می‌پروراندند.

سال 1354 است. کارمندان مرد کت و شلوار پوشیده با کراوات و کارمندان زن هم با وضعیت مربوط به پوشش در آن سال‌ها پشت میزهایشان در حال انجام کار هستند. مردجوانی با سبیل مشکی نازکی پشت لب هم زمان با سیگار کشیدن در حال نوشتن مطلبی است. روی میزش تلنباری از کاغذ و صفحات روزنامه و مجلات است. کمی آن طرف‌تر مرد جوان دیگری با موهای فرفری و اندامی نحیف وکوچک سرش در کتابی با موضوع برابری در حکومت‌های کارگری است، کتاب را طوری استتار کرده که کسی جلد و عنوان آن را نبیند...

اندیشه‌ی تاسیس یک خبرگزاری مستقل در ایران، به زمانی بازمی‌گردد که پهلوی اوّل به ترکیه سفر کرد. اقدام کمال آتاتورک نسبت به ایجاد خبرگزاری آناتولی، او را علاقه‌مند کرد تا برای تأسیس خبرگزاری پارس اقدام کند و این اراده در 19 مرداد 1313 به وقوع پیوست.
خبرگزاری کمتر از یک‌سال، زیر مجموعه‌ی وزارت خارجه بود تا آن‌که به اداره‌ی کل انتشارات و رادیو منتقل شد. هدف از ایجاد خبرگزاری پارس که پس از انقلاب به خبرگزاری ایرنا تغییر نام داد، آن بود که به عنوان تنها مرجع رسمی و قانونی خبررسانی در کشور، اخبار را منتشر کند. همچنین مطالب منتشر شده‌ی خود را در اختیار 4 خبرگزاری فعّال آن زمان در ایران (رویترزِ انگلیس، یونایتدپرس و آسوشیتدپرسِ آمریکا، تاسِ شوروی، د.پ.آ از آلمان) که در سفارت‌خانه‌هایشان فعالیّت می‌کردند، قرار می‌داد تا احتمالاً بازتاب اخبار ایران را به دولت متبوع خود، منتقل کنند.

مقدمه اولین بار او را در جمع تعدادی از همکاران مطبوعاتی دیدم. در اوایل دهه‌ی پنجاه با آن‌که هنوز پا به دهه‌ی سوم عمر خود نگذاشته بود در چند نشریه فعالیت داشت و از جمله مسئول بخش ادبی مجلاتی مانند ترقی، دنیای جدید و زمان شد. سپس فعالیت خود را در رادیو و تلویزیون ملّی ایران متمرکز کرد که علاوه بر رادیو ایران، برای رادیو رشت هم برنامه می‌نوشت. مجموع فعالیت رادیویی وی بالغ بر 4500 برنامه شد که تا سال 56 دوام آورد. سپس روانه‌ی ایالات متحد شد و از دانشگاه نوا در ایالت فلوریدا موفق به دریافت دیپلم عالی زبان انگلیسی شد. پس از بازگشت به کشور علاوه بر تدریس ضمن همکاری با مطبوعات به تدریس و تالیف و ترجمه‌ی آثار متعددی در زمینه‌های ادبی، فلسفی و تاریخی پرداخت که در مجموع 73 اثر را شامل می‌شوند.